Τα αντιοξειδωτικά σε μορφή συμπληρώματος διατροφής περιέχουν ουσίες που βρίσκουμε σε ποικίλες φυσικές πηγές, όπως τα μούρα, τα φιστίκια, η ζυμωμένη παπάγια, τα φλαβονοειδή του λυκίσκου και οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες. Παρουσιάζουν έναν συνδυασμό παρόμοιων αλλά και διαφορετικών επιδράσεων στις γνωστικές λειτουργίες. Πολλές από αυτές τις παρεμβάσεις ακολουθούν κοινούς μηχανισμούς δράσης, όπως η μείωση του οξειδωτικού στρες, η βελτίωση της οξειδοαναγωγικής ισορροπίας, η ενίσχυση της εγκεφαλικής αιμάτωσης, η υποστήριξη της επικοινωνίας μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου, η νευροπροστασία και η ρύθμιση της διάθεσης μέσω της παραγωγής λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας (SCFA). Αν και οι παρεμβάσεις αυτές συχνά μοιράζονται κοινούς δρόμους δράσης, οι μηχανισμοί και τα αποτελέσματα ενδέχεται να διαφέρουν ανάλογα με το συγκεκριμένο συστατικό και τα εκάστοτε συμφραζόμενα.

Τα τρόφιμα πλούσια σε πολυφαινόλες, όπως τα μούρα και τα φιστίκια, είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτα για την ικανότητά τους να ενισχύουν τη μνήμη, τη διάθεση και τη γνωστική απόδοση. Αυτά τα οφέλη αποδίδονται στη βελτιωμένη εγκεφαλική αιμάτωση, στη βελτίωση της ενδοθηλιακής λειτουργίας και στη ρύθμιση νευροπροστατευτικών μονοπατιών. Για παράδειγμα, οι πολυφαινόλες που περιέχονται στα μύρτιλα και τα φραγκοστάφυλα σχετίζονται με την ενίσχυση της νευρογένεσης, ενώ το ρεσβερατρόλη και τα υδροξυβενζοϊκά οξέα που προέρχονται από τα φιστίκια συμβάλλουν στη μείωση του άγχους και στη βελτίωση της μνήμης μέσω των αντιφλεγμονωδών και αντιοξειδωτικών τους ιδιοτήτων.

Η ζυμωμένη παπάγια δρα μέσω διαφορετικών συστημικών οδών, ενισχύοντας την αντιοξειδωτική ισορροπία και μειώνοντας τις βλάβες σε κυτταρικά συστατικά όπως το DNA και οι πρωτεΐνες. Αν και οι επιδράσεις της δεν είναι τοπικές στον εγκέφαλο, η μείωση του οξειδωτικού στρες υποστηρίζει έμμεσα την εγκεφαλική υγεία μέσω της μείωσης των νευροφλεγμονωδών διεργασιών.

Τα φλαβονοειδή του λυκίσκου, όπως η ξανθοουμόλη, δείχνουν δυνατότητες γνωστικών οφελών μέσω της αλληλεπίδρασής τους με τον άξονα εντέρου–εγκεφάλου. Αυτά τα φλαβονοειδή έχουν συσχετιστεί με τη βελτίωση του μεταβολισμού της γλυκόζης και των λιπών, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τη ρύθμιση της ενέργειας στον εγκέφαλο. Ωστόσο, η μεταβλητότητα στα αποτελέσματα των μελετών δείχνει ότι το μικροβίωμα κάθε ατόμου παίζει κρίσιμο ρόλο στη μεσολάβηση αυτών των επιδράσεων.

Οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες, όπως οι βιταμίνες C, B2 και D, ενισχύουν τις γνωστικές λειτουργίες μέσω διαφόρων μηχανισμών. Η βιταμίνη C, για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι μειώνει το οξειδωτικό στρες στους εγκεφαλικούς ιστούς, υποστηρίζει τη σύνθεση νευροδιαβιβαστών και βελτιώνει τη διαύγεια της σκέψης. Η βιταμίνη D επηρεάζει τις γνωστικές λειτουργίες μέσω της αλληλεπίδρασής της με τον υποδοχέα βιταμίνης D, ο οποίος ρυθμίζει την έκφραση γονιδίων που σχετίζονται με τη λειτουργία και την προστασία του εγκεφάλου. Ένας συνδυασμός βιταμινών C και B2 έχει δείξει συνεργιστική δράση, ενισχύοντας περαιτέρω τη διάθεση και τη μνήμη σε κλινικές δοκιμές.

Παρότι εντοπίζονται κοινά οφέλη σε όλα αυτά τα συστατικά, όπως η μείωση του οξειδωτικού στρες και η βελτίωση της ενδοθηλιακής λειτουργίας, η ένταση και οι μηχανισμοί των επιδράσεών τους διαφέρουν σημαντικά. Αυτή η ποικιλομορφία υπογραμμίζει την πολυπλοκότητα της γνωστικής ενίσχυσης και την ανάγκη για εξατομικευμένη προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η ηλικία, η αρχική κατάσταση υγείας και οι διατροφικές συνήθειες κατά τον σχεδιασμό παρεμβάσεων.

Πηγή: Hyży, A., Rozenek, H., Gondek, E., & Jaworski, M. (2025). Effect of Antioxidants on the Gut Microbiome Profile and Brain Functions: A Review of Randomized Controlled Trial Studies. Foods, 14(2), 176. https://doi.org/10.3390/foods14020176